Cửa hàng nhỏ trước áp lực số hóa

10

10

Chỉ còn khoảng 3 tháng nữa là đến thời hạn áp dụng phương pháp kê khai thuế mới theo Nghị định 70/2025, nhưng thực tế triển khai tại nhiều cửa hàng, đặc biệt là khối tạp hóa và thời trang, vẫn đang diễn ra rất chậm chạp. Trong khi nhiều quán ăn, cà phê đã chủ động trang bị  máy POS tính tiền,thì không ít tiểu thương khác vẫn tỏ ra lúng túng và… chờ đợi.

Chủ dộng và thụ động: Hai thái cực rõ rệt

Dạo một vòng quanh các hàng quán, không khó để nhận thấy sự khác biệt rõ rệt. Các cửa hàng ăn uống, quán cà phê có xu hướng nhanh nhạy hơn trong việc trang bị máy POS mini hay các phần mềm bán hàng. Chủ một tiệm phở trên đường Tân Phước (TP.HCM), chia sẻ: "Dù doanh thu còn xa mới tới ngưỡng 1 tỷ đồng/năm nhưng quy định đã có thì mình làm theo để kinh doanh lâu dài. Tôi đầu tư máy POS bán hàng cầm tay  chưa tới 2 triệu đồng, vừa để minh bạch, vừa làm quen dần với việc kê khai sau này".

Tâm lý "không làm trước thì cũng làm sau" là động lực chính thúc đẩy nhiều chủ kinh doanh nhỏ lẻ. Họ chấp nhận tăng nhẹ giá bán để bù đắp chi phí, xem đây là một khoản đầu tư cần thiết.

Tuy nhiên, việc "có máy" không đồng nghĩa với "biết dùng". Nhiều người sau khi lắp đặt thiết bị xong lại rơi vào trạng thái lúng túng, không rõ các bước tiếp theo để kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Họ trang bị vì được khuyến mãi, vì sợ bị phạt nhưng rồi lại phải "chờ hướng dẫn" trong vô định.

Trái ngược với nhóm tuân thủ, một bộ phận không nhỏ vẫn giữ thói quen kinh doanh tiền mặt và tỏ ra thờ ơ. Câu chuyện tại một tiệm phở danh tiếng được Michelin Guide vinh danh là một ví dụ điển hình. Khi khách hàng đề nghị thanh toán bằng cách quét mã QR, nhân viên liên tục báo "tài khoản bị hư" và thậm chí còn chỉ khách ra cây ATM gần đó rút tiền mặt.

Theo các chuyên gia, tình trạng này không chỉ gây bất tiện cho người tiêu dùng trong thời đại thanh toán không tiền mặt mà còn cho thấy sự kháng cự ngầm đối với việc minh bạch hóa doanh thu. Đây chính là rào cản tâm lý lớn nhất mà ngành thuế cần phải giải quyết.

Rối quy trình: Khi điểm nghẽn không nằm ở công nghệ

Nếu cho rằng công nghệ là rào cản lớn nhất thì có lẽ chúng ta đã nhìn nhận vấn đề một cách phiến diện. Thực tế, vướng mắc lớn hơn lại đến từ sự thiếu nhất quán trong hướng dẫn và sự phức tạp của các quy định thuế.

Một chủ cơ sở thời trang tại TP.HCM ngán ngẩm kể về "mớ bòng bong" của mình: "Xưởng sản xuất và cửa hàng của tôi thuộc hai cơ quan thuế khác nhau. Tôi hỏi đóng thuế thế nào thì mỗi nơi trả lời một kiểu". Cụ thể, trong khi kinh doanh thương mại chịu thuế suất tổng cộng 1,5%, thì sản xuất kinh doanh lại là 4,5%. Cán bộ thuế nơi thì bảo chỉ cần đóng 1,5%, nơi khác yêu cầu 4,5%, thậm chí có ý kiến cho rằng phải gộp cả hai.

Sự thiếu đồng bộ này đẩy những người muốn làm đúng vào thế khó, khiến họ bối rối và mất phương hướng. Rõ ràng, khi ngay cả những người trong cuộc còn chưa có tiếng nói chung, làm sao có thể yêu cầu các hộ kinh doanh – vốn đã quen với sự đơn giản của thuế khoán – thực hiện một cách trơn tru?

Một khảo sát trên 203 doanh nghiệp nhỏ do MoMo thực hiện gần đây cũng chỉ ra, rào cản lớn nhất trong quá trình chuyển đổi số không nằm ở công nghệ mà ở thói quen vận hành. Phần lớn tiểu thương vẫn quản lý đơn hàng, tồn kho, tài chính theo phương pháp thủ công, dẫn đến thiếu dữ liệu để tối ưu và phát triển.

Lộ trình đã rõ nhưng cần lời giải cho bài toán đồng hành

Về mặt pháp lý, lộ trình đã được vạch ra khá rõ ràng. Theo quy định, các hộ kinh doanh phải triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Theo Luật sư Trần Xoa, một chuyên gia về thuế, ông nhấn mạnh rằng từ ngày 01/05/2026, phương pháp tính thuế khoán sẽ chính thức bị loại bỏ. Điều này đồng nghĩa mọi hộ kinh doanh đều phải quản lý doanh thu, chi phí và thực hiện kê khai định kỳ.

Tuy nhiên, để lộ trình này về đích thành công, chỉ áp đặt quy định là chưa đủ. Vấn đề cốt lõi là phải có những giải pháp đồng hành thiết thực, tháo gỡ từng "điểm nghẽn".

Sự hợp tác giữa MoMo và MM Mega Market Việt Nam trong việc hỗ trợ 1 triệu tiểu thương tại TP.HCM số hóa là một tín hiệu tích cực. Mô hình này không chỉ cung cấp công cụ mà còn tập trung vào việc hướng dẫn, giúp tiểu thương vừa duy trì kinh doanh ổn định, vừa làm quen với quản lý trên nền tảng số.

Cuộc chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai là một bước tiến tất yếu hướng tới một nền kinh tế minh bạch và công bằng hơn. Tuy nhiên, để hành trình này không còn cảnh "người đi trước, kẻ đứng lại", ngành thuế và các đơn vị liên quan cần có những chiến lược tuyên truyền, hướng dẫn chi tiết, nhất quán và dễ tiếp cận hơn. Thành công của chính sách không chỉ nằm ở việc ban hành, mà còn ở cách nó được đưa vào cuộc sống một cách hiệu quả và nhận được sự đồng thuận từ chính những người thực thi.